░▒ هفت خط ▒░

با ما همراه باشید...

░▒ هفت خط ▒░

با ما همراه باشید...

سازشناسی (بخش اول)

 

سازشناسی - سازهای بادی - نی

سازی است متشکل از یک لوله ی استوانه ای از جنس «نی» که سراسر طول آن از هفت «بند» و شش «گروه» تشکیل شده است ( به این دلیل این ساز را «نی هفت بند» نیز می گویند)

«نی» به قطرهای متفاوت (از 5/1 تا 3 سانتیمتر) و طولهائی مختلف (حدود 30 تا 70 سانتیمتر) ساخته شده است

در تمام آنها روی لوله، کمی در قسمت پائین ، 5 سوراخ در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب قرارگرفته و در یک یا دو انتهای «نی» ، روکشی برنجی با طولی کوتاه ، لوله ی نی را پوشانده است و لبه ی لوله در قسمت دهانی ، آنقدر تیز است که می تواند لای دندانها قرار گیرد
نی از انواع سازهای بی زبانه است. هوا توسط نفس نوازنده از انتهای بالائی به درون فرستاده شده و قسمت اعظم آن از نزدیکترین سوراخ باز خارج می شود

بنابراین باز و بسته شدن سوراخها توسط انگشتان هر دو دست نوازنده، طول هوای مرتعش و طول موج ارتعاش را زیاد و کم کرده و در نتیجه صوت زیر و بم می شود

ساز را نمی توان «کوک» کرد، یعنی کوک آن را - چنانکه در سازهای زهی، با پیچاندن گوشی ها میسر است - تغییر داد

بدین نسبت نمی توان آن را با ساز دیگر منطبق کرد و از این رو معمولاً درنقش تکنواز ظاهرمی شود. گاه - اگر چه بسیار به ندرت - که بخواهند از صوت نی در همنوازی ارکستر استفاده کنند ، ناگزیر نوازنده ساز تعدادی نی را با کوکها (میدان صدا)ی مختلف فراهم کرده و در دسترس خود می گذارد تا در طی همنوازی یا همراهی صدای خواننده به تناسب موقع از یکی از نی ها استفاده کند
وسعت صدای نی حدود دو اکتاو و نیم است ، ولی میدان صدا (یا کوک) در سازهای مختلف متفاوت می کند
اجرای اصوات در اکتاوهای بالاتر بوسیله فشار هوا عملی است

به عبارت دیگر با دو برابر کردن فشار صداهای حاصله یک اکتاو زیر می شود و باید دانست که هر نی فاقد یکی دو صدا است

نی از دسته سازهای محلی است و تقریباً در تمام ایران معمول است

نوازندگان محلی با ابتکاری سنتی تا اندازه ای ازقطع شدن صدای ساز ، هنگام تازه کردن نفس جلوگیری می کنند

به این صورت که در حین نواختن ، هوا را از بینی به ریه و نیز به «لُپها» داخل کرده ، ذخیره می کنند و این هوا را به تدریج به درون لوله می فرستند
نی همیشه سازی شهری بوده است...

 

سازشناسی - سازهای بادی - سُرنا

این ساز متشکل است از یک لوله مخروطی شکل ، که درانتهای بالایی آن «قمیش» قرار می گیرد

سرنا از دسته سازهای «دو زبانه» است و به این ترتیب «قمیش» آن از دو تیغه متکی به هم تشکیل شده و انتهای آن دو ، در حلقه ای مسطح محصور شده است
در روی لوله ، تعداد 6 تا 7 سوراخ تعبیه شده و نوازنده با گذاشتن و برداشتن انگشتان هر دو دست ، اصوات حاصله را زیر و بم می کند
وسعت صدا نیز در این ساز کاملاً ثابت نیست و واضح است که سرناهای بزرگتر میدان صدائی بم تر از سرناهای کوچک دارند
سرنا سازی نه تنها محلی بلکه قدیمی است

در اشعار شعرای ایران به کرات نام «سرنا» یا «سورنا» یا «سورنای» آمده است
در نواحی بختیاری و دزفول ، سرنای کوچک معمول است. سرنای محلی معمولاً با دهل نواخته می شود 

سازشناسی - سازهای بادی - کرنا

سازی است قدیمی و تاریخی که در استانهای مختلف ایران به شکل های متفاوت ساخته و اجرا می شود
کرنای شمال: آن را اخیراً «درازنای» نام نهاده اند. لوله فاقد سوراخ است و به همین دلیل حصول اصوات مختلف فقط به تغییر فشار هوای نفس آدمی میسر می گردد؛ در نتیجه تعداد اصوات آن بسیار محدود است

جنس آن از نی است و طول آن زیاد و گاه تا 3 متر می رسد

بر انتهای تحتانی ساز «کدوی پرورش داده ی» خمیده ای الصاق کرده اند

دهانی آن در واقع استوانه ی کوچکی است که روی لوله محکم شده و یک سوی آن تراش خورده و از همین سو هوا وارد لوله می شود
کرنای مشهد: جنس لوله ی آن از فلز و در طول لوله، بر زمینه عقاید مذهبی سازندگان ساز ، سه عدد «قبه ی» تزئینی ساخته شده است

فاقد سوراخ و «سر ساز» است. دهانی آن در کرنای ساخت محل بسیار ساده ساخته شده و نواختن آن را بسیار مشکل می کند

کرنای فارس: به مقیاس بزرگتر عیناً شبیه به سرنای دزفولی و بختیاری است

جنس آن ، نیمه ی بالایی از چوب است که سوراخها در این نیمه قرار گرفته و نیمه ی دیگر که با سرعت بیشتری گشاده می شود از فلزاست
کرنای فارس جدیداً به دو اندازه مختلف ساخته شده است

این کرنا ، سازی دو زبانه است. کرنا در تمام انواع خود سازی محلی است.

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد